Józef Lorenz – ur. w 1872 roku w Potyliczu koło Lwowa, kształcił się na kursach pszczelarstwa we Lwowie i w Wiedniu. Na wystawie ogrodniczo-pszczelarskiej we Lwowie w 1899 otrzymał srebrny medal jako najmłodszy wystawca. W tym samym roku osiadł w Lanckoronie wraz z rodziną. Jego przyjazd do Lanckorony był zapowiedzią nowych i lepszych czasów dla miasta. Objął kierownictwo Kursu Sadowniczo-Pszczelarskiego w Lanckoronie. W tutejszej szkole, był zaangażowanym pedagogiem realizującym założenia „pracy u podstaw” – przeciwdziałał analfabetyzmowi i dbał o edukację na wsi. Był społecznikiem i działaczem. Zauważył, że jedynym ratunkiem dla upadającej wsi jest zwrócenie się ku ziemi i jej płodom. Rozpoczął działalność sadowniczą, a potem pszczelarską. Sam uprawiał sad najpierw przy szkole, potem zakładał kolejne i uczył tej sztuki okolicznych mieszkańców. Sady, ogrody zaczęły pojawiać się przy większości domostw i zmieniły krajobraz miasta. Lorenz sprowadzał do wsi rzadkie rośliny, czasem będące jedynymi okazami w Polsce. Na temat bartnictwa Lorenz napisał kilka prac naukowych, w tym książkę „Wzorowa pasieka. Podręcznik dla pszczelarzy”, wydaje również czasopismo „Pszczelarz”, uczestniczy w Zjazdach Pszczelarzy, prowadzi kursy pszczelarstwa w szkole gospodarczej dla kobiet oraz na Uniwersytecie Jagiellońskim. Buduje pasieki według amerykańskiej metody Dadant-Blatt’a. Za działalność na polu pszczelarstwa otrzymuje Wielki Medal Srebrny Ministerstwa Rolnictwa. Powołał też Towarzystwo Upiększania Lanckorony. Dzięki jego działalności w 1919 roku doszło do podpisania „Memoriału do Wysokiego Sejmu w Warszawie”, w którym ustanawiano letnisko w Lanckoronie. Lorenz był jednym z sygnatariuszy dokumentu. Do Lorenzów zjeżdżali się znajomi (wojskowi) z rodzinami. Józef postanowił wtedy rozbudować swój dom i stworzyć pokoje gościnne w „Willi Zamek” (1921), co było legendarnym początkiem ruchu pensjonatowego w Lanckoronie. Wkrótce jedna willa nie wystarczyła i powstała następna- rozbudowana leśniczówka, czyli „Tadeusz” (1925). Rozpoczął budowę basenu-sadzawki, którą ulepszył jego syn. Później także powstał kamieniołom w Lanckoronie. Józef Lorenz był literatem, jego pseudonim artystyczny to „Józef z Lanckorony”. Pisał dramaty: np. „Ruiny”, 1905. Jeden z nich – „Zmartwychwstanie” – miał być wystawiany w teatrze Słowackiego w Krakowie, przygotowania do premiery przerwał wybuch II wojny światowej. Za sprawą działalności Lorenza społeczność została zaktywizowana i wygląd Lanckorony znacząco się zmienił. Do dzisiaj Lanckoronę odwiedzają turyści, którzy szukają spokoju i chcą obcować ze starą, rustykalną zabudową, tzw. stylem lanckorońskim, do powstania którego przyczynił się także Lorenz. Po pożarze willi w połowie XX wieku willa Lorenza została odbudowana bez troski o pierwowzór – dlatego chcemy przywołać jej pierwotny kształt w makiecie.
Źródła:
K. Wiśniak, Powietrznicy w Lanckoronie, Kraków 2008
K. Wiśniak, Wśród ludzi i zwierząt Lanckorony, Kraków 2003
Archiwum „Kuriera Lanckorońskiego” (r. 2002, 2013)
Hasło: Józef Lorenz, w: „Pszczelarstw polskie. Organ naczelnego związku organizacyj pszczelniczych” nr 8, r. 1929.
